Αρθρο στην ελευθεροτυπία : ” Στην ιστορία των πολιτικών φιλοσοφικών συστημάτων μόνο ο αναρχισμός ήταν αυτός (και είναι) που προσέγγισε την έννοια δημοκρατία μέσα από τις κοινότητες, την αλληλεγγύη, την αυτονομία, την αυτοδιαχείριση.”
Αναρχία και Δημοκρατία: μαζί και χώριατου ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΥ
Στην ιστορία των πολιτικών φιλοσοφικών συστημάτων μόνο ο αναρχισμός ήταν αυτός (και είναι) που προσέγγισε την έννοια δημοκρατία μέσα από τις κοινότητες, την αλληλεγγύη, την αυτονομία, την αυτοδιαχείριση.
Αρνήθηκε ή δεν μπόρεσε να δει τη θεμελιώδη αρχή της δημοκρατίας ότι η πολιτεία μπορεί να συγκροτηθεί έτσι ώστε τα μέλη της κοινωνίας να την ενσαρκώσουν και να αχθούν, επομένως, στο ύψος της πλήρους αυτονομίας και στην κατάργηση της εξουσίας.
Αντιθέτως είδε την αταξική κοινωνία μόνο στη βάση της εθελουσίας συνάντησης και συνεργασίας των ανθρώπων, όχι στην ίδια τη δομή του συστήματος. Εξ ου και η τάση μερικών μελών του κόσμου της αναρχίας να θεωρούν αυτονόητη τη μέθεξή τους με τη βία, εκτιμώντας ότι έτσι διεισδύουν στο «συμπαθητικό» σύστημα της κοινωνίας (βλ. Γ. Κοντογιώργη, «Οι νέοι, η ελευθερία και το κράτος», εκδ. «Ιανός»).
Γεγονός παραμένει ότι η πολιτική φιλοσοφία του αναρχισμού είναι η πλέον παρεξηγημένη, η πλέον συκοφαντημένη, δεξιόθεν τε και εξ ευωνύμων, η πλέον κυνηγημένη. Ισως γιατί πλησιάζει περισσότερο από όλες την αλήθεια, όλο όμως κάτι την εμποδίζει να επιβληθεί· η παιδεία μας ίσως είναι ελλιπής, ακόμη.
Πριν από έναν αιώνα, στις 30 Οκτωβρίου 1910, αντιπρόσωποι από τοπικές ομοσπονδίες ολόκληρης της Ισπανίας ίδρυσαν στη Βαρκελώνη τη θρυλική Εθνική Συνομοσπονδία Εργασίας. Διαπνεόταν από τις ιδέες του αναρχισμού, βασιζόταν στην άμεση δράση, απέρριπτε κάθε παρέμβαση πολιτικού ή θρησκευτικού χαρακτήρα. Οι συνδεδεμένες επαρχιακές και τοπικές ομοσπονδίες διοικούνταν με τη μεγαλύτερη δυνατή αυτονομία, σήμαινε δηλαδή ότι είχαν απόλυτη ελευθερία σε όλα τα επιμέρους επαγγελματικά αιτήματα.
Τα αγροτικά κινήματα απέκτησαν συνοχή· τεράστιο ρόλο σ’ αυτή την ανάπτυξη ιδεών στην πράξη έπαιξαν οι τοπικές εφημερίδες με ένθετα βιβλία γεωγραφίας, ιστορίας, επιστημών, αγρονομίας και κοινωνικού διαλόγου, που εξύψωναν το πνεύμα.
Το βιβλίο του Μάρεϊ Μπούκτσιν «Οι Ισπανοί Αναρχικοί» έρχεται στην πιο κατάλληλη στιγμή. Πέρα από τα 100 χρόνια από την ίδρυση της CNT, έρχονται στο φως τα προβλήματα που ταλανίζουν την ανθρωπότητα αιώνες τώρα και που θα μπορούσαν να βρουν μια λύση εάν η αντίδραση (δεξιά και αριστερά) άφηνε να ανθήσουν οι ιδέες και οι αξίες του αναρχοσυνδικαλιστικού κινήματος. Ακριβώς διότι βασίζονται στην αλληλεγγύη και στον σεβασμό, στην ελευθερία και στη δημοκρατία.
Αυτά που ζητάει άπασα η ανθρωπότητα σήμερα, επιτακτικά.
Αγαθά και Ηδονή
Υπάρχει κι άλλος ένας, πιο επίκαιρος παράγοντας, που με ώθησε να γράψω αυτό το βιβλίο.
Η εμφάνιση της μαύρης σημαίας του αναρχισμού στους δρόμους του Παρισιού και πολλών αμερικανικών πόλεων τη δεκαετία του 1960, τα ισχυρά αναρχικά αισθήματα της ριζοσπαστικής νεολαίας κατά τη διάρκεια αυτής της θυελλώδους δεκαετίας και το ευρύ ενδιαφέρον για την αναρχική θεωρία που υπάρχει στις μέρες μας αποτελούν εγγύηση για μια δίκαιη περιγραφή και αξιολόγηση του μεγαλύτερου οργανωμένου αναρχικού κινήματος του αιώνα μας. Χωρίς αμφιβολία υπάρχουν πολλές διαφορές μεταξύ του αναρχικού κινήματος της Ισπανίας και των αναρχικών ρευμάτων όπως εκφράστηκαν στην εξέγερση των νέων της δεκαετίας του 1960. Ο ισπανικός αναρχισμός είχε τις ρίζες του σε μια εποχή όπου κυριαρχούσε η υλική σπάνις. Τα βέλη του είχαν στόχο τη φτώχεια και την εκμετάλλευση, που είχαν υποβιβάσει εκατομμύρια Ισπανών εργατών και αγροτών σε σχεδόν ζωώδη επίπεδα. Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει που οι Ισπανοί αναρχικοί έβλεπαν τον κόσμο μέσα από τους φακούς του πουριτανισμού. Καθώς ζούσαν σε μια κοινωνία όπου ελάχιστα πράγματα μπορούσε να απολαύσει η συντριπτική της πλειονότητα, καυτηρίαζαν την ακολασία των κυρίαρχων τάξεων ως κατάφωρα ανήθικη. Αντιδρούσαν στη χλιδή και στην αργόσχολη ζωή των πλουσίων με ένα αυστηρό ηθικό πιστεύω που έδινε έμφαση στο καθήκον όλων για εργασία και απαξιούσε τις σαρκικές απολαύσεις.
Από την άλλη πλευρά, η αναρχική νεολαία της δεκαετίας του 1960 είχε εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις. Καθώς μεγάλωσε σε μια εποχή εκπληκτικών ανακαλύψεων στον τομέα της τεχνολογίας και της παραγωγικότητας, αμφισβήτησε την ανάγκη του μόχθου και υπερασπίστηκε το δικαίωμα στην απόλαυση. Τα πιστεύω τους ήταν αισθησιακά και ηδονιστικά. Ανεξάρτητα από το αν είχαν συνείδηση της παράδοσής τους, το αίτημά τους για διεύρυνση της εμπειρίας θύμιζε περισσότερο τα γραπτά του Σαντ, του Λοτροεαμόν, των ντανταϊστών και των υπερρεαλιστών παρά των κλασικών αναρχικών του προηγούμενου αιώνα*.
* Προδημοσίευση από το βιβλίο του Μάρεϊ Μπούκτσιν «Οι Ισπανοί Αναρχικοί»
Κλειδί, τα συνδικάτα
Γιατί ο αναρχισμός ρίζωσε στην Ισπανία και δεν ρίζωσε στη Γερμανία, στη Ρωσία ή αλλού;
Ποιες ήταν οι φεντεραλιστικές απόψεις του Προυντόν, ποιος ο αναρχικός κολεκτιβισμός που πρέσβευε ο Μπακούνιν και τι ο αναρχοκομμουνισμός του Κροπότκιν; Τι ήταν ο επαναστατικός συνδικαλισμός και τι ο αναρχοσυνδικαλισμός; Πώς όλα αυτά τα ρεύματα ιδεών συνέβαλαν ώστε να κρατηθεί ζωντανός ο αναρχισμός στην Ισπανία -παρά τα κύματα καταστολής που υπέστη- για εβδομήντα χρόνια: από την εποχή του φεντεραλιστικού κινήματος του Πι ι Μαργάλ και του μπακουνικού τμήματος της Α’ Διεθνούς μέχρι το πραξικόπημα του Φράνκο το 1936; Πώς κατάφεραν οι αναρχικοί μέσα στην αντιξοότητα του Εμφυλίου να δημιουργήσουν την πιο σημαντική Κοινωνική Επανάσταση του 20ού αιώνα και να πραγματοποιήσουν την κολεκτιβοποίηση τόσο στις αγροτικές όσο και στις βιομηχανικές περιοχές εθελοντικά και όχι εξαναγκαστικά και βίαια όπως οι μπολσεβίκοι το 1917;
Το κλειδί για τα επιτεύγματα του ισπανικού αναρχισμού βρίσκεται -όπως αποδεικνύει ο Μπούκτσιν σε αυτό το βιβλίο- στην οργάνωση που προϋπήρχε: στα συνδικάτα. Και κυρίως στην ιδιαίτερη αντίληψη που είχαν οι Ισπανοί αναρχοσυνδικαλιστές για το συνδικάτο, οι οποίοι το θεωρούσαν όχι μόνο όργανο πάλης και διεκδικήσεων, αλλά και ως το κύτταρο της μελλοντικής κοινωνίας, που από πριν θα πρέπει να την προετοιμάζει*.
http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=06/11/2010&id=220927