Monthly Archives: December 2010

Επιστολή του Αν.καθηγητή του τμήματος Ψυχολογίας του ΑΠΘ Κων.Μπαϊρακτάρη για τον διορισμό Ομάδας Εργασίας Ψυχαργώς 2011-2020

Leave a reply
Προς
τον Γενικό Γραμματέα του
Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης
Γεν. Διεύθυνση Διοκ.Υποστήριξης και Τεχνικών Υποδομών
Διεύθυνση Προσωπικού
Τμήμα Συλλογικών Οργάνων

Αξιότιμε κ. Γενικέ,

Από το Διαδίκτυο πληροφορήθηκα για τον ορισμό μου ως μέλους της Ομάδας Εργασίας για την αναθεώρηση του Προγράμματος «Ψυχαργώς 2011-2020» (Αρ. Πρωτ. ΔΥ1δ/οικ.122308/6/12/2010).  Σας ευχαριστώ για την επιλογή του προσώπου μου αλλά θα ήθελα να σας ενημερώσω ότι δεν ρωτήθηκα ποτέ ο ίδιος.
Επιτρέψτε μου παρά ταύτα να παραθέσω  επιγραμματικά τους λόγους διαφοροποίησής μου και την αδυναμία μου να συμμετάσχω στη συγκεκριμένη  Ομάδα Εργασίας.
1. Γνωρίζετε ότι η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση αποσκοπούσε από την έναρξή της στα μέσα της δεκαετίας του ΄80 στην άρση της ιδρυματικής και ψυχιατρικής βαρβαρότητας  στα ελληνικά Ψυχιατρεία, την Αποϊδρυματοποίηση και την εφαρμογή ενός άλλου επιστημονικού παραδείγματος. H ακύρωση της ψυχιατρικής βαρβαρότητας προϋποθέτει την ακύρωση του επιστημονικού παραδείγματος που οδηγεί σε αυτή.  Προϋποθέτει την ακύρωση του Μονόλογου των ειδικών. Γιατί ο Μονόλογος αυτός  οδηγεί στις  καταστάσεις βαρβαρότητας και στον στιγματισμό.  Γιατί ο Μονόλογος αυτός μπορεί και αναπαράγεται μέσα από την αφαίρεση του Λόγου και των δικαιωμάτων συνανθρώπων  που  βιώνουν καταστάσεις ψυχικού πόνου.
Η διαρκής αναπαραγωγή αυτού του επιστημονικού Μονόλογου, η κυριαρχία του και η συστηματική διάχυσή του στο κοινωνικό σώμα είναι στην ουσία μια πολιτική πρακτική που υπηρετεί μια ιδεολογία αντικειμενοποίησης  και χειραγώγησης  των υποκειμένων και όχι της χειραφέτησής τους.. Μια ιδεολογία που εμποδίζει στην ουσία την ακύρωση των μηχανισμών και των διεργασιών αποκλεισμού ή  περιθωριοποίησης μίας σειράς ατόμων ή ομάδων αφού και η ίδια εμφανίζεται, εγκαθιδρύεται και αυτοτροφοδοτείται μέσω της ενίσχυσης αυτών ακριβώς των διεργασιών και μηχανισμών.  Ο Μονόλογος λοιπόν των ειδικών αναπαράγεται και στη σύνθεση της  συγκεκριμένης Ομάδας Εργασίας.
Παραγνωρίζεται ότι μετά από αρκετές δεκαετίες  προσπαθειών τα ίδια τα άτομα με ψυχιατρική εμπειρία, χρήστες ή πρώην χρήστες  υπηρεσιών ψυχικής υγείας ή επιζώντες της Ψυχιατρικής όπως αυτοπροσδιορίζονται είναι σε θέση και στην Ελλάδα, όχι μόνο να έχουν άποψη για ζητήματα που τους αφορούν άμεσα, αλλά  αποτελεί πλέον, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο,  αναγνωρισμένο δικαίωμά τους. Η απουσία λοιπόν των ατόμων με ψυχιατρική εμπειρία από μια τέτοια ομάδα πιστοποιεί για μένα μια αναχρονιστική αντίληψη, επιβεβαιώνει την αναπαραγωγή  και επιβολή του  Μονόλογου των ειδικών στερώντας από αυτά θεμελιώδη δικαιώματα.
2. Η  Υγεία  αποτελεί δημόσιο αγαθό και το δικαίωμα πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας αναφαίρετο δικαίωμα. Η μεταρρύθμιση λοιπόν  δεν είναι μια τεχνική-διοικητική πράξη ούτε μια πράξη περιορισμένη και εγκλωβισμένη σε  μια δημοσιονομική λογική που απαλλάσσει  το κράτος από την βασική του αυτή υποχρέωση, πολύ δε περισσότερο όταν πρόκειται για χρήματα φορολογουμένων ή για κοινοτικούς πόρους.
Η αποπομπή αυτής της βασικής υποχρέωσης του  κράτους  και η μεταβίβαση και της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στις λεγόμενες κερδοφόρες μη κερδοσκοπικές εταιρίες ή τις κρατικοδίαιτες μη-κυβερνητικές οργανώσεις εξυπηρετεί μεν την «ταχεία» απορρόφηση των τεράστιων κονδυλίων που θα διατεθούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση τα επόμενα χρόνια,  δεν απαντάει όμως στα ερωτήματα και στις ανάγκες για ένα βιώσιμο και διαρκές  δημόσιο υποστηρικτικό σύστημα.
Η χωροταξική μετεγκατάσταση των συνανθρώπων μας  στα πλαίσια του Ψυχαργώς χωρίς την αλλαγή του επιστημονικού παραδείγματος  αποδεικνύει από την μέχρι τώρα πρακτική και εμπειρία ότι αποτελεί  μεταφορά της ιδρυματικής λογικής και του κοινωνικού ελέγχου στην κοινότητα
Ακόμα η ανοχή της βαρβαρότητας και των απάνθρωπων συνθηκών  στις ψυχιατρικές επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα (Ιδιωτικές Ψυχιατρικές Κλινικές) ενισχύει την εμπορευματοποίηση και ιδιωτικοποίηση της ψυχικής υγείας.
Για όλους τους παραπάνω λόγους παρακαλώ να δεχτείτε τη μη συμμετοχή μου στη συγκεκριμένη Ομάδα Εργασίας.
Θα ήθελα να σας παρακαλέσω να αναρτηθεί  αυτή μου η επιστολή στην ιστοσελίδα του Υπουργείου και να κοινοποιηθεί στα υπόλοιπα πρόσωπα της Ομάδας Εργασίας.
Με εκτίμηση
Κώστας Μπαϊρακτάρης
Αναπλ. Καθηγητής Κλινικής Ψυχολογίας
Α. Π. Θ.

Από την πατριωτική στην ταξική συνείδηση

Leave a reply

Εθνική, θρησκευτική, πατριωτική, ταξική συνείδηση. Όποιος κι αν είναι ο επιθετικός προσδιορισμός της συνείδησης, αυτή αποκτάται από το ίδιο το άτομο που δρα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Η απόκτησή της βασίζεται σε βιώματα και όχι σε εμφυτεύσεις ιδεών και προτύπων. Σε συνθήκες κοινωνικής αποσάθρωσης, όπως κατεξοχήν η κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, οι άνθρωποι επαναπροσδιορίζουν το πλαίσιο αναφοράς τους προκειμένου να ενισχύσουν τις άμυνές τους (οικογένεια, πατρίδα, τάξη), αλλά ταυτόχρονα είναι ευάλλωτοι στον ετεροκαθορισμό του πλαισίου αυτού από την εξουσία που επιχειρεί να χειραγωγήσει με τον πλέον αδίστακτο τρόπο. Μήπως λοιπόν αντί να επιχειρήσουμε να αποδομήσουμε τα “μη χρήσιμα” πλαίσια, να τολμήσουμε να τα υφαρπάξουμε από τα χέρια της εξουσίας; Μπορεί τελικά το πατριωτικό να μετατραπεί σε ταξικό;
Από τους διάφορους ορισμούς  της συνείδησης, ας κρατήσουμε τον παρακάτω.

Συνείδηση: η συναίσθηση της προσωπικής ένταξης σε ένα χώρο ή σε ένα σύνολο και της ευθύνης που προκύπτει από αυτή: H ιστορική ~ ενός λαού. H ταξική ~ συσπειρώνει εκείνους που υπερασπίζονται κοινωνικά συμφέροντα.

Ανεξάρτητα από την επιστημονική ή την ψυχολογική προσέγγιση του όρου συνείδηση, σε κάθε περίπτωση πρόκειται για νοητική ατομική διεργασία που καθορίζεται δυναμικά από τις εξωτερικές προσλαμβάνουσες. Παρόλο λοιπόν που προϋποθέτει την ένταξη του ατόμου εντός ενός κοινωνικού πλαισίου, η ανάπτυξή της έχει προσωπικό χαρακτήρα. Δε φυτεύεται, ούτε ορίζεται, αλλά βιώνεται.

Ο πατριωτικός μπαλαντέρ

Αναμφίβολα, ο πατριωτισμός χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον και αποτελεσματικά για την επικράτηση της οικονομικής δικτατορίας, την υποδαύλιση του εθνικού μίσους και εν τέλει την αδρανοποίηση της ταξικής πάλης. Ιστορικά λειτούργησε θαυμάσια με τη μορφή του «τελευταίου καταφύγιου των απατεώνων». Σε κάθε περίσταση οπότε το κεφάλαιο τα έβρισκε μπαστούνια, ανέσυρε τον πατριωτικό μπαμπούλα από την εργαλειοθήκη του και καταπλάκωνε τον ενοχλητικό κοινωνικό έλεγχο και φυσικά την ίδια την αστική δημοκρατία. Από τα χιτλερικά Φρέικορπς έως τον πόλεμο των Φόκλαντ και το Patriot Act, ο εθνικοπατριωτικός μπαλαντέρ εμφανίζεται ως διά μαγείας να καταπνίξει την κοινωνική αντίσταση στις αποτυχημένες συνταγές της «συναίνεσης με το κεφάλαιο». Στην πιο κρίσιμη στιγμή, το κράτος ενισχύει τις ψευδεπίγραφες εθνικές αντιθέσεις, άλλοτε ανεξέλεγχτα όπως κατά το μεσοπόλεμο, άλλοτε ελεγχόμενα και αποτελεσματικά όπως με τη θατσερική επικράτηση στην πιο κρίσιμη καμπή του νεκροφιλικού νεοφιλελευθερισμού της, μέσω ενός πολέμου στην άλλη άκρη του Ατλαντικού. Η εκμετάλλευση του πατριωτισμού έχει γίνει η αιτία για τη μεγαλύτερη υποδούλωση των ίδιων των «πατριωτών».
Μη γελιούνται όσοι διαχωρίζουν τον πατριωτισμό από τον εθνικισμό. Απλώς, στην παρούσα ιστορική φάση των εθνών-κρατών (και παρά την κρίση του διαχειριστικού αυτού μεταφεουδαρχικού μορφώματος), ο δεύτερος αποτελεί υποσύνολο του πρώτου. Ο πατριωτισμός είναι απλώς υπέρτερος του εθνικισμού, καθώς κάποιος μπορεί να προσδιορίζεται ως πατριώτης αλλά όχι εθνικιστής, όμως το αντίθετο είναι αδύνατο να συμβαίνει. Σε κάθε περίπτωση, η πατριωτική συνείδηση έχει προσδιορισμό. Μπορεί να συνδέεται με τη γη, το έθνος, ή το λαό (σ.σ. όλους τους κατοίκους εκτός της άρχουσας τάξης). Αυτός ο τελευταίος πατριωτισμός μπορεί να φανεί χρήσιμος, γιατί αποτελεί ένα ισχυρό θεμέλιο για το χτίσιμο της ταξικής συνείδησης. Το ζητούμενο είναι πώς θα απομονωθεί από το εθνικιστικό υποσύνολο και πώς θα αποδυναμωθούν τα ερείσματα των πατριδοκάπηλων της εξουσίας και του κεφαλαίου.

Γη και ελευθερία

«Ελευθερία ή Θάνατος» χαράσουν στα πανοφώρια τους οι «Minutemen» της Αμερικάνικης Επανάστασης. Το ίδιο ακριβώς αποτελεί το μόττο της Γαλλικής Επανάστασης στην «Περίοδο του Τρόμου» (1793-94). Το 19ο αιώνα, το σύνθημα δύο εθνικοαπελευθερωτικών επαναστάσεων, των Ελλήνων και των Ιρλανδών, δεν αναφέρει τίποτε για πατρίδα ή έθνος: «ελευθερία ή θάνατος» και «ορκισμένος ελεύθερος» αντίστοιχα. Κατεξοχήν εθνικές επαναστάσεις, έχουν ως πρόταγμα την ελευθερία. Από τα τέλη του 19ου αιώνα και όλον τον 20ο, με τις τελευταίες μεγάλες αυτοκρατορίες να γκρεμίζονται από δύο παγκόσμιους πολέμους, η πατρίδα παίρνει τη θέση της ελευθερίας. Κατεξοχήν πατριωτικό χαρακτήρα αποκτούν και τα κομμουνιστικά κινήματα του τρίτου κόσμου. Η πατρίδα στη λαϊκή συνείδηση γίνεται συνυφασμένη με την ελευθερία, ενέχοντας την έννοια της αυτοδιαχείρισης. Με λίγα λόγια η πατρίδα σαφώς και συνδέεται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με το έδαφος και το έθνος, αλλά ως υπέρτερο αγαθό εμπεριέχει την αυτοδιάθεση της κοινωνίας, άρα εν τέλει ενισχύεται το έμψυχο σε σχέση με το άυλο. Μία χρήσιμη υπενθύμιση σε αυτό το σημείο. Ο όρος πατριωτισμός αποκτά τη σημερινή του σημασία την περίοδο της Αναγέννησης εβρισκόμενος σε αντίθεση με τη θεοκρατία. Πρόκειται δηλαδή για προοδευτική ριζοσπαστικοποίηση των κοινωνιών με στόχο την αυτοδιάθεση και το αυτεξούσιο (σ.σ. σε αντίθεση με το χριστιανικό δόγμα, όπου αυτεξούσιος είναι μόνο ο Θεός και ο άνθρωπος έχει χάσει αυτό το χαρακτηριστικό λόγω της αμαρτίας).
Με άλλα λόγια, το επικίνδυνο δεν είναι όταν ο λαός επικαλείται τον πατριωτισμό ή κινητοποιείται από αυτόν. Το επικίνδυνο είναι όταν το κράτος τον οικειοποιείται εξολοκλήρου και καταφέρνει να ταυτίσει την πατριωτική συνείδηση με την εξουσία του.
Ο Παπανδρέου βαφτίζει το μνημόνιο πατριωτική κίνηση, με το πρόσχημα ότι η πτώχευση θα σημάνει την εθνική καταστροφή. Ο Σαμαράς επικαλείται κι αυτός τον πατριωτισμό του για να υποστηρίξει το ακόμη ταχύτερο ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας. Ο Καρατζαφέρης τσιτάρει Σολωμό με σκοπό να τον διαψεύσει με κυνισμό από τα έδρανα της βουλής: «εθνικό είναι ό,τι με συμφέρει». Οι ακροδεξιοί σκούζουν για κρεμάλες και Γουδί, αποκαλώντας τον Παπανδρέου προδότη επειδή ξεπουλάει την πατρίδα τους στους ξένους και ταυτόχρονα είναι πάντα έτοιμοι να υπηρετήσουν σα σκυλιά τον «εθνικό επιχειρηματία».
Τι κι αν όλα αυτά σημαίνουν ότι ο πατριωτισμός στην πράξη δεν είναι τίποτε περισσότερο από ένα ψυχολογικό τριπάκι; Μήπως οι αντιφάσεις αυτές τον κάνουν λιγότερο βιωματικό; Η απάντηση είναι απλή: όχι! Πρόκειται για έναν πανίσχυρο μηχανισμό ετεροπροσδιορισμού και ως τέτοιον οφείλουμε να τον αντιμετωπίσουμε, όπως παραδοσιακά η άρχουσα τάξη το κάνει αποτελεσματικότατα, ακόμη και μέσω της διαστροφής της ίδιας του της ουσίας.
Υπάρχουν άραγε προϋποθέσεις ταύτισης της πατρίδας και της τάξης σε συνειδησιακό επίπεδο; Δεν είναι «πατρίδα» ούτε το νεοφιλελεύθερο σκυλολόι του ΠΑΣΟΚ, ούτε το επιχειρηματικό κρατικοδίαιτο συνάφι, ούτε οι δολοφόνοι που σφάζουν μετανάστες στις πλατείες της Αθήνας. Ο δρόμος προς την ταξική συνείδηση είναι ανοικτός, αρκεί να αρχίσουν να ενεργοποιούνται οι βασικές συνειδησιακές διεργασίες στον απέραντο μικροαστικό πολτό των νεοπρολετάριων. Και όμως υπάρχει η πρώτη ύλη για τη μετάβαση από την πατριωτική στην ταξική συνείδηση, κι αυτή δεν είναι άλλη από τον… λαδέμπορα. Ακόμη κι αν εκατοντάδες χιλιάδες συμπολίτες μας υπήρξαν ή συνεργάστηκαν με «λαδέμπορες», στο συλλογικό ασυνείδητο είναι καταγεγραμμένος ο αντιπατριωτικός χαρακτήρας του μεγάλου κεφαλαίου και των συνεργατών του. Και μάλιστα αρκετά έντονα. Το μόνο που χρειάζεται είναι η (μετα)μορφοποίηση επί πραγματικών όρων αυτού ακριβώς του πατριωτικού αισθήματος. Η έννοια της πατρίδας λειτουργεί ως πλαίσιο αναφοράς, όπου μπορεί να χτιστεί η οριζόντια αντίληψη της ταξικής συνείδησης, ακόμη κι αν -αρχικά- αφορά τον Έλληνα εργάτη ή ακόμη και μικρομεσαίο ιδιοκτήτη. Και με αυτόν τον τρόπο κλείνει η πόρτα στον ψευδεπίγραφο λαϊκό εθνικισμό, ο οποίος επιχειρεί να υποτάξει τον εργάτη στη σκλαβιά της «αλυσίδας του αίματος».
Και βέβαια ας μην ξεχνάμε ότι η μόνη ομάδα που έχει πλήρη ταξική συνείδηση είναι η άρχουσα τάξη (κεφάλαιο και εξουσία).

Η τέχνη του πολέμου

Μία βασική αρχή του πολέμου, όταν αντιμετωπίζεις έναν υπέρτερο εχθρό, είναι να μεταφέρεις το πεδίο της μάχης εκεί που σε εξυπηρετεί και κυρίως εκεί που μπορείς να συγκεντρώσεις τις μεγαλύτερες δυνάμεις σου, ώστε να στρέψεις τις πιθανότητες τακτικής νίκης προς το μέρος σου. Επιπροσθέτως, το σοβιετικό παράδειγμα κατά τον Β’ ΠΠ μας υπενθυμίζει ότι η σύμπτυξη του μετώπου και η επιλογή της αρχικής ήττας σε μία μάταιη -με συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα- αντίσταση, μπορούν να οδηγήσουν στη στρατηγική νίκη. Συνταγή ήττας, η διασπορά δυνάμεων χωρίς κεντρικό άξονα ισχύος. Έτσι λοιπόν, σε μία πολεμική περίοδο όπως η σημερινή είναι κρίσιμης σημασίας ο ορισμός πλαισίου αναφοράς ώστε να αντιμετωπιστούν οι υπέρτερες (σε ισχύ, αλλά όχι αριθμό) δυνάμεις του κεφαλαίου. Η αναφορά σε ένα ευρύτερο (και ανύπαρκτο) εργατικό κίνημα πέραν των συνόρων, περιγράφει ακριβώς τη συνταγή της ήττας, ειδικά σε μία περίοδο που αδρανοποιημένη και μαζικά αστικοποιημένη κοινωνία δε διαθέτει καν το στοιχειώδη «οπλισμό». Στόχος λοιπόν η συγκέντρωση δυνάμεων σε σημεία που μπορεί να επιτευχθούν τακτικές νίκες. Μία γειτονιά, ένα εργοστάσιο, μία υπηρεσία, ενδεχομένως να αποδειχτούν αρκετές για το άναμα της σπίθας. Σε αυτόν τον πόλεμο δεν απεμπολείς τα εργαλεία που έχεις στη διάθεσή σου και ο πατριωτισμός ως βιωματικό χαρακτηριστικό ριζοσπαστισμού της αδρανούς κοινωνίας δεν είναι διόλου άχρηστο. Επιπλέον όμως, δημιουργεί ένα πολύ ορατό πλαίσιο εντός του οποίου αναπτύσσονται χωρίς ιδιαίτερο κόπο δυνάμεις αλληλεγγύης μεταξύ του πληθυσμού και δυνητικά μπορεί να αποτελέσει ένα κατεξοχήν αποτελεσματικό όπλο απέναντι στη λαίλαπα του κοινωνικού αυτοματισμού.

Διεθνοποίηση της ελληνικής αντίστασης

Τα εργατικά κινήματα και οι δυνάμεις αλληλεγγύης δεν κατασκευάζονται, ούτε όμως αποτελούν σχέδια επί χάρτου. Ιστορικά αναπτύσσονται μέσω του παραδείγματος και ενισχύονται από την εξέλιξη ενός συλλογικού οράματος. Αυτή είναι και η πεμπτουσία της ανατροπής από τα κάτω. Είτε πρόκειται για την επανάσταση των βαλκανικών πληθυσμών απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, είτε τον Ισπανικό Εμφύλιο, ο ρομαντισμός της επανάστασης των αδύναμων κινητοποίησε διεθνώς τις δυνάμεις αλληλεγγύσης. Υπήρξε όμως πρώτα αυτή η ρημάδα η επανάσταση των αδυναμων. Αυτή η μαγιά ανατροπής σε συγκεκριμένο πλαίσιο, είτε εδαφικό, είτε εθνικό.
Τους τελευταίους μήνες παρατηρούμε ένα είδος αλυσιδωτής (κινηματικής) αντίδρασης να αναπτύσσεται στον ευρωπαϊκό χώρο. Κι αν το φοιτητικό κίνημα της Αγγλίας και της Ιταλίας δεν έχει άμεση σχέση με το εργατικό κίνημα της Ελλάδα και της Ισπανίας, η βάση όπου αυτά χτίζονται σε εθνικό επίπεδο είναι κοινή. Όπως ακριβώς και η κρίση που μπορεί να αναπτύσσεται με διαφορετικές εκφάνσεις στα ευρωπαϊκά κράτη, δεν παύει όπως να έχει ένα κοινό χαρακτηριστικό: την αντίστροφη αναδιανομή του πλούτου. Σε αυτήν την κρίσιμη καμπή της μαζικότερης επίθεσης του κεφαλαίου από τον καιρό του μεσοπολέμου, οι τακτικές νίκες των διάσπαρτων κινημάτων είναι υπερπολύτιμες. Στο σημείο αυτό όμως ελλοχεύει ο παραδοσιακός κίνδυνος της φασιστικοποίησης της βάσης, μέσω της λαϊκίστικης εκμετάλλευσης του πατριωτικού αισθήματος και της πυροδότησης των κοινωνικών αυτοματισμών. Όποιος κλείσει τα μάτια του απέναντι σε αυτά το δεδομένα, τότε γίνεται συμμέτοχος στην επανάληψη της φριχτής πραγματικότητας της δεκαετίας του ’30. Κι αν, προκειμένου να διεθνοποιηθεί το ελληνικό παράδειγμα, πρέπει να αγγιχτούν οι πατριωτικές χορδές του Έλληνα εργάτη και μικρομεσαίου, ας γίνει. Όχι όμως με την «Θεοδωράκειο» μέθοδο της αναμόχλευσης του Εθνικού Μύθου, που ενδέχεται να αποτελέσει κερκόπορτα για την εισβολή του λαϊκίστικου φασισμού, αλλά με την εμπέδωση του αντιπατριωτικού ρόλου του κεφαλαίου, εθνικού και διεθνούς. Η ταξική συνείδηση, ως προϊόν προσωπικής νοητικής διεργασίας των ανθρώπων που συναπαρτίζουν την κοινωνία, έπεται ως φυσικό επακόλουθο. Η επικράτηση του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου και η θεμελίωση του ατομικισμού που επιτεύχθηκαν συστηματικά τις τελευταίες δεκαετίες, θα πρέπει να μας διδάξει μερικά πράγματα σε σχέση με τη λανθασμένη τακτική της χωρίς προϋποθέσεις αποδόμησης του πλαισίου, είτε αυτό λέγεται πατρίδα, είτε οικογένεια.


από sxoliastesxwrissynora.wordpress.com

Αν ήξεραν οι φτωχοί πόση χλιδή κατέχουν οι πλούσιοι θα είχαν επαναστατήσει

Leave a reply

Αν ήξεραν οι φτωχοί πόση χλιδή κατέχουν οι πλούσιοι θα είχαν επαναστατήσει

Πλατεία Συντάγματος, πλατεία Ομόνοιας, οδός Αιόλου, οδός Αθηνάς , οδός Σταδίου, παντού μεγάλα και φανταχτερά καταστήματα με τις βιτρίνες τους στολισμένες.

Ακριβώς κάτω από τις βιτρίνες, τόσο κοντά στα επώνυμα και γεμάτα φινέτσα προϊόντα, οι άστεγοι και οι κατατρεγμένοι χαλάνε την εικόνα της αρμονίας και της επιχειρούμενης αποχαύνωσης.

Άνθρωποι σε χάρτινα στρώματα με μισή κουβέρτα, στην καλύτερη περίπτωση, για σκέπασμα και στέγη συγχρόνως.

Κοντά στις 650 χιλιάδες οι άνεργοι που είναι εγγεγραμμένοι στις λίστες του ΟΑΕΔ και με τη φτώχια να έχει μπει στα σπίτια και τις ψυχές του 40% των Ελλήνων, είναι φανερό πως το «κόμμα» των νεόπτωχων χτυπάει αυτοδυναμία ενώ παράλληλα η συσσώρευση πλούτου και η αχαλίνωτη χλιδή «χτυπάει κόκκινο».

Την ίδια στιγμή υπάρχουν σπίτια που στο παιδικό δωμάτιο έχουν ενυδρείο με …. καρχαρίες, διαθέτουν παιδική τουαλέτα με τζακούζι και για τον κανακάρη τής οικογένειας είναι σταθμευμένα στο γκαράζ ….. 90 (ενενήντα) αυτοκίνητα.

Κάθε αυτοκίνητο κοστίζει όσο και το οικογενειακό εισόδημα μιας μεσαίας, από οικονομική άποψη, οικογένειας.
Δηλαδή, οι ζωές 90 οικογενειών, χωράνε σε ένα γκαράζ. Άλλες τόσες θα βρίσκονται στοιβαγμένες στην ντουλάπα με τα ρούχα, άλλες τόσες στην αποθήκη παπουτσιών, πολύ περισσότερες στις θήκες των κοσμημάτων και ασύγκριτα πιο πολλές στις τραπεζικές θυρίδες και στα βιβλιάρια καταθέσεων.

Η δε κυρία του σπιτιού, που μπορεί να φημίζεται για τα φιλανθρωπικά της αισθήματα, ξοδεύει 5.000 ευρώ για μια κρέμα ειδική για την αναδόμηση των βλεφάρων, και εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ για τις σκηνοθετικές και καλλιτεχνικές αναζητήσεις του κανακάρη της.

Για τον εβδομαδιαίο ανεφοδιασμό του σκάφους της οικογένειας ξοδεύονται 50 με 70 χιλιάδες ευρώ ώστε να καλύπτονται και τα πιο απαιτητικά γούστα των μελλοντικών καλεσμένων που περιλαμβάνουν καλλιτέχνες, ηθοποιούς , υπουργούς, τραγουδιστές, μόδιστρους και λοιπές αντιμνημονιακές δυνάμεις.

Τόση χλιδή και τόση πλεονεξία δίπλα σε τόση δυστυχία και τόση ανέχεια.

Λες και μπορεί ένας άνθρωπος να οδηγεί ταυτόχρονα 90 αυτοκίνητα, να μένει σε 10 σπίτια και να καταναλώνει τόνους τροφίμων.

Οι παραπάνω συμπεριφορές έρχονται να επιβεβαιώσουν την αλαζονεία και τη ματαιοδοξία που κυριαρχεί στα μυαλά και τις πρακτικές όλων αυτών που δεν ξέρουν, κυριολεκτικά, πόσο πλούτο έχουν.

Θυμίζει τη συμπεριφορά μιας άλλης πολύ πλούσιας κληρονόμου η οποία, καθισμένη στην ιδιωτική της παραλία, άκουσε την αναγγελία της ώρας στο ραδιόφωνο και διαπίστωσε ότι δεν ταυτιζόταν με την ένδειξη του ολόχρυσου ρολογιού της. Η άμεση αντίδρασή της ήταν να πετάξει το ρολόι στη θάλασσα, αρνούμενη να δεχτεί το γεγονός ότι το σύμπαν δεν είναι συγχρονισμένο μαζί της. Και αφού δεν μπορούσε να καταστρέψει το σύμπαν, κατάστρεψε το ρολόι που της θύμισε ότι ίσως υπάρχουν και πράγματα που δεν μπορεί να εξουσιάζει, όπως είναι ο χρόνος.

Αν οι φτωχοί του κόσμου μπορούσαν να φανταστούν πόσο πολύς πλούτος βρίσκεται σε τόσο λίγους ανθρώπους θα είχαν σίγουρα επαναστατήσει.

Όμως, δυστυχώς, η υπεύθυνη δημοσιογραφία και η υπεύθυνη ενημέρωση δεν συμπεριλαμβάνουν τέτοιου είδους ενοχλητικές ειδήσεις, χαλάνε τη διάθεση των αφεντικών.

Χρήστος Επαμ. Κυργιάκης

Ο Εορταστικός καταναλωτισμός και η διαχρονική έννοια του Δώρου

Leave a reply
Κάθε χρόνο οι πόλεις στολίζονται όλο και πιο νωρίς για να υποδεχθούν τα Χριστούγεννα. Πανύψηλα δένδρα, χιλιάδες λαμπάκια, εκατοντάδες αγιοβασίληδες προσπαθούν με κάθε τρόπο να οδηγήσουν τους καταναλωτές στην εμποροπανήγυρη. Είναι η περίοδος που και οι πιο μετριοπαθείς καταναλωτές συναγωνίζονται τους φαν των κάθε λογής mall. Οι τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές διαφημίσεις, τα ιλουστρασιόν φυλλάδια στις εφημερίδες κάθε χρόνο πασχίζουν να μας δείξουν ότι πρωτοχρονιά χωρίς κατανάλωση δεν συνάδει. Και όλα αυτά συνυφασμένα με την πρακτική του δώρου.
Δώρο στη/ο σύντροφο, συγγενή, παιδιά, ανίψια, γονείς, φίλους. Δώρα σε όλους. Ο περιβόητος 13ος μισθός επιστρέφει στο χώρο εκταμίευσης. Ο οποίος –τι ειρωνεία– αποκαλείται και αυτός δώρο Χριστουγέννων. Από πότε αλήθεια, τα αφεντικά μας χαρίζουν;
Θυμόμαστε όλοι πέρσι (Σημ.: εννοεί κατά την εξέγερση του Δεκέμβρη 2008) τέτοιες μέρες, που στις μεγάλες πόλεις του ελλαδικού χώρου ξεσπούσαν μεγάλης έκτασης συγκρούσεις, τις εκκλήσεις δημάρχων, υπουργών και εμπόρων για ηρεμία και παράλληλη εφαρμογή χαριστικών διατάξεων για μη φορολόγηση τους.
Για πολλούς κλάδους την περίοδο των Χριστουγέννων καταγράφεται το 40-50% του ετήσιου τζίρου τους. Τα νοικοκυριά υπολογίζεται ότι δαπανούν πάνω από 4 δις ευρώ για εορταστικές αγορές αυτή την περίοδο. Εννοείται πως μοχλός όλων αυτών είναι το χρήμα –πλαστικό και μη- που ρυθμίζει πολλές φορές και τις σχέσεις των ανθρώπων και συχνά διαμεσολαβείται μέσω του δώρου. Το δώρο σήμερα αποτελεί σημαντικό κομμάτι της σύγχρονης οικονομίας, μέσω της κατανάλωσης που παράγει και η οποία αποτελεί βασικό πυλώνα της. Άλλωστε, όπως έχει ειπωθεί από τον Έντγκαρ Μορέν, η διαφήμιση ως ένα βαθμό προσφέρει μια φανταστική πληρότητα «που καταπραΰνει τις μη ικανοποιήσιμες ανάγκες και διεγείρει τις πραγματοποιήσιμες, και εν τέλει προσαρμόζει τον άνθρωπο στις κυρίαρχες διαδικασίες της αγοράς».
Αλλά το δώρο, αποτελεί μόνο μια προσωπική υπόθεση ή έκφραση συναισθημάτων; Γιατί πρέπει το δώρο να ταυτίζεται μόνο με αγαθά και συγκεκριμένα εμπορεύσιμα υλικά; Η ευρεία χρήση του δώρου συναντάται από την απαρχή της κοινοτικής ζωής των ανθρώπων. Αποτελεί θεμελιώδη κοινωνική σχέση, με ποικιλία μορφών εκδήλωσης: ως δώρο σε γιορτές, επετείους, κληροδοτήματα, ευεργετήματα. Ο Μαρσέλ Μως (Mauss) από το 1925 συνέλαβε τον σημαντικό ρόλο που παίζει στις ανθρώπινες σχέσεις και ανέδειξε το ολικό κοινωνικό φαινόμενο και την πολυδιάστατη λειτουργία του στις λεγόμενες πρωτόγονες κοινωνίες. Η πρώτη σημαντική διαπίστωση είναι ότι το δώρο συνιστά οικουμενικό φαινόμενο, το οποίο έπαιζε πρωτεύοντα ρόλο στις αρχαϊκές κοινωνίες, γιατί ήταν ο βασικός τρόπος ανταλλαγής αγαθών. O Mauss έδειξε ότι το δώρο και η ανταπόδοση δεν γινόταν με υστεροβουλία, αλλά με γενναιοδωρία και, επιπλέον, ότι η ανταπόδοση ήταν τόσο επιτακτική σαν να την επέβαλε το ίδιο το δώρο.
Στις προνομισματικές και συνάμα εξισωτικές κοινωνίες υπήρχαν διαδεδομένες σχέσεις πάσης φύσεως ανταλλαγής. Για να διερευνήσουμε τις συνθήκες με τις οποίες λειτούργησε στις αρχαϊκές κοινωνίες, είναι σκόπιμο να ξεπεράσουμε τον τρόπο και τις κατηγορίες της σκέψης με τις οποίες το αντικρίζουμε σήμερα.
Στις αρχαϊκές κοινωνίες, το δώρο εξυπηρετεί την ανταλλαγή και όχι την ανάμνηση προσώπου, η σύνδεση εισάγεται με τη μορφή αμοιβαίας εξάρτησης μεταξύ δωρητή και δέκτη. O δέκτης υπόκειται στην υποχρέωση της ανταπόδοσης μέσα σε κάποιον χρόνο, έτσι μπορεί π.χ. το δώρο να είναι κρέας το καλοκαίρι και η ανταπόδοση να είναι λάδι τον χειμώνα. Συνεπώς, το δώρο σχετίζεται με την αρχή της ύπαρξης του κοινοτικού βίου στην ανθρώπινη ιστορία.
Οι κοινωνίες όπου στις συναλλαγές επικρατεί η αρχή του δώρου και της ανταπόδοσης είναι βασικά εκείνες που αναφέρονται ως εξισωτικές ή ακέφαλες κοινωνίες. Στις κοινωνίες αυτές η ανταπόδοση χαρακτηρίζει τις σχέσεις μεταξύ των ομάδων. Ανθρωπολόγοι, την δεκαετία του ‘60, όπως ο R. Lee, στρέφονται στη συστηματική μελέτη κοινωνιών των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών, που είχαν μέχρι τότε αγνοηθεί.
H κοινωνική τους οργάνωση, που είναι η αρχαιότερη και καλύπτει όλη σχεδόν την προϊστορία, έχει εξισωτικό χαρακτήρα. Για τις ανταλλαγές μεταξύ των ομάδων ισχύει η αρχή της ανταπόδοσης. Στο εσωτερικό τους, όμως, η τροφή και κάθε άλλο αγαθό διανέμονται σε όλους εξ ίσου. Η μελέτη των εξισωτικών κοινωνιών, στις οποίες εκτός από το στάδιο της κυνηγο-τροφοσυλλογής περιλαμβάνεται και το πρώτο στάδιο της γεωργικής παραγωγής, απέδειξε ότι αυτές οι κοινωνίες διέπονται από την αρχή της ίσης διανομής στις εσωτερικές σχέσεις και της ανταπόδοσης στις εξωτερικές. Με τις αρχές αυτές –το δώρο και την ανταπόδοση–, επί σειρά χιλιετιών, η ανθρωπότητα πέτυχε να διατηρηθεί και να εξαπλωθεί χωρίς την ύπαρξη εξουσίας και ιεραρχίας.
Όταν εμφανίστηκε ο διαχωρισμός της κοινότητας σε οίκους, η αρχή της ίσης διανομής περιορίστηκε στο εσωτερικό κάθε οίκου. Από την άλλη πλευρά, οι πρώτοι αρχηγοί ήταν εξαρτημένοι από την κοινότητα και είχαν την υποχρέωση να εξασφαλίζουν ίση διανομή στην ομάδα, όπως διαπίστωσε στη N. Αμερική ο Π. Κλάστρ (Clastres).
Ξεκινούν, όμως, σταδιακά οι διαχωρισμοί και οι άνισες σχέσεις και ταυτόχρονα το δώρο αλλάζει περιεχόμενο και χρήση. Από την εποχή του Χαλκού, οπότε αναδύονται οι φύλαρχοι, οι σχέσεις συμμαχίας μεταξύ τους ρυθμίζονται με την ανταλλαγή σπάνιων και πανάκριβων δώρων. Από την περίοδο αυτή, το δώρο γίνεται κύριο μέσον προσδιορισμού της ιεραρχίας. Για παράδειγμα, οι φόροι παρουσιάζονταν σαν δώρο των υπηκόων στον ηγεμόνα. Εκείνο που περιορίζει και, τελικά, αντικαθιστά το δώρο στις σχέσεις ανταλλαγών είναι το νόμισμα και η μετατροπή των αγαθών σε εμπορεύματα.
Από τις εξισωτικές στις ιεραρχικές κοινωνίες, από τις α-νομισματικές στις εμπορευματικές σχέσεις το δώρο από κοινωνικό έγινε ατομικό, από την δόμηση και αναπαραγωγή κοινωνικών σχέσεων στην κατασκευή ιδιοτελών καταστάσεων (τα τελευταία χρόνια πολλές εταιρείες χρησιμοποιούν το λεγόμενο «επιχειρηματικό δώρο» για πελάτες ή προμηθευτές).
Σήμερα, σύμφωνα με τον Μ. Γκοντελιέ (Godelier) το δώρο αποτελεί ένα μέσο επιβολής εξουσίας, ένα μέσο κυριαρχίας. Από τον πλούσιο στον φτωχότερο, από τον ισχυρό στον αδύνατο, από τον διευθυντή στον υφιστάμενο, από το κράτος στον πολίτη.
Αντίθετα, το προσωπικό δώρο μεταξύ συγγενών και φίλων δεν προϋποθέτει την ανταπόδοση, δεν θέλει να είναι ένα μέσο κυριαρχίας, αλλά αποτελεί την «ονειρεμένη αντίθετη όψη», το «ανεστραμμένο όνειρο» των σχέσεων εξουσίας, συμφέροντος, χειρισμού και υποταγής που προϋποθέτουν οι εμπορευματικές σχέσεις και η αναζήτηση του κέρδους.
Αλλά το «χωρίς υπολογισμό» δώρο εξιδανικεύεται και λειτουργεί σαν το τελευταίο καταφύγιο της χαμένης αλληλεγγύης. Μιας αλληλεγγύης που παίρνει τη μορφή της μαζικής φιλανθρωπίας με ημερομηνία λήξης το πέρας των εορτών. Τότε που τελειώνουν και τα δακρύβρεχτα ρεπορτάζ των τηλεοπτικών σταθμών.
Από την άλλη πλευρά, γίνεται «μόδα» η «υιοθέτηση» ενός ορφανού από την Αφρική, η ενίσχυση μιας εξαθλιωμένης περιοχής του τρίτου κόσμου, ώστε να αποκτήσει νοσοκομείο και σχολείο. Είτε αυτό λειτουργεί ως απενοχοποίηση του πολιτισμού δυτικού τύπου, είτε ως κατασκευή ψευδών συνειδήσεων, το σίγουρο είναι ότι το δώρο και η αλληλεγγύη έχουν εδώ και καιρό απολέσει την αρχέγονη αξία της ανταπόδοσης και της ισοδιανομής.
Αναρχικός Πυρήνας Χαλκίδας
Δημοσιεύτηκε στη ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 89, Δεκέμβριος 2009